Politica

Dretgs da burgais

Tgenins èn ils dretgs da burgais ils pli impurtants?

En Svizra han las burgaisas ed ils burgais in'entira retscha da pussaivladads per influenzar activamain la politica. Quai pertutga tut las persunas che han almain 18 onns, ch'èn maiorennas e ch'èn da naziunalitad svizra. Ils dretgs da burgais ils pli impurtants vegnan declerads curtamain qua sutvart:

 

  • Dretg d'eleger: Mintga quatter onns elegian las burgaisas ed ils burgais lur deputadas e deputads en ils parlaments. Els elegian er las executivas dals chantuns e da las vischnancas. La regenza naziunala percunter na vegn betg elegida dal pievel, mabain dal parlament naziunal.
  • Dretg da votar: En votaziuns dal pievel decidan las votantas ed ils votants pliras giadas per onn davart dumondas specificas u davart leschas, e quai sin plaun local, chantunal e federal. En vischnancas pli pitschnas enconuschan ins ultra da quai la radunanza communala. Las burgaisas ed ils burgais sa radunan al lieu, discutan davart dumondas specificas localas e decidan en chaussa.
  • Dretg d'iniziativa e da referendum: Cun agid d'ina iniziativa han las burgaisas ed ils burgais la pussaivladad da pretender da midar la constituziun federala. E cun in referendum pon els cuntanscher ch'ins suttamettia conclus dal parlament posteriuramain al pievel per prender la decisiun definitiva. Per ch'ina iniziativa u in referendum saja pussaivel, dovri dentant in tschert dumber da votantas e votants che pretendan quai entaifer in tschert termin tras lur suttascripziun. L'ultim pled ha alura il pievel a la votaziun.
  • Dretg da petiziun: Permetta a tut las persunas – pia er a migrantas e migrants – da drizzar supplicas, invitaziuns e recurs formulads en scrit a las autoritads. Quellas n'èn betg obligadas d'interprender insatge sin fundament d'ina petiziun. Ma las autoritads ston almain prender enconuschientscha dal giavisch.