Politica

Federalissem

Tge signifitga federalissem?

En Svizra tutgan il federalissem e la subsidiaritad tar ils princips fundamentals da la politica da stadi. Ditg cun auters pleds signifitga quai en emprima lingia: La confederaziun, ils 26 chantuns e las circa 2350 vischnancas (stadi schaner 2014) en Svizra repartan las incumbensas publicas tranter pèr, en moda ch'ils chantuns duain restar uschè independents sco pussaivel.

 

Federalissem: Ils chantuns da la Svizra han ina gronda autonomia. Els disponan d'atgnas constituziuns, da parlaments (betg en tut ils chantuns), da regenzas, da dretgiras e da polizias. Ina consequenza da quai è ch'i dat in grond dumber da differentas normas giuridicas. Cunvegnas tranter ils chantuns procuran che la Svizra sco il spazi economic funcziuna tuttina bain.

 

Grazia a quest sistem federalistic èn protegids meglier ils interess da gruppas pitschnas e da minoritads. In dischavantatg è però che la coesiun tranter la confederaziun, ils chantuns e las vischnancas è mintgatant fitg cumplexa e cumplitgada.

 

Subsidiaritad: Ina idea fundamentala impurtanta è quella, che en emprima lingia èn cumpetentas las structuras pli pitschnas (vischnancas e chantuns) per schliar incumbensas. Sch'ina vischnanca na dumogna betg ina incumbensa, surpiglia il chantun la cumpetenza. E quellas incumbensas ch'er il chantun na sa betg schliar sulet, van en la responsabladad da la confederaziun. Exempels per quai èn la politica exteriura, il dretg da lavur, il dretg civil e penal, la furmaziun professiunala u las infrastructuras naziunalas.